Trong triết học Mác - Lênin, phương thức sản xuất (tiếng Nga: производственный способ) là khái niệm quan trọng để mô tả cách tổ chức và thực hiện quá trình sản xuất trong xã hội. Phương thức sản xuất không chỉ đề cập đến cách thức sản xuất hàng hóa mà còn mô tả quan hệ sản xuất giữa các tầng lớp xã hội.
Những nội dung liên quan:
- Khái niệm, ví dụ về kết cấu của phương thức sản xuất?
- Ví dụ về lực lượng sản xuất trong Triết học
- Ví dụ về quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất
- Quan hệ sản xuất là gì trong Triết học? Cho ví dụ?
- Vai trò của lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất?
Theo Mác - Lênin, có hai yếu tố cơ bản xác định phương thức sản xuất:
- Lực lượng sản xuất (tiếng Nga: производительные силы): Bao gồm tất cả các yếu tố vật chất và nhân lực được sử dụng để sản xuất hàng hóa, bao gồm nguyên vật liệu, máy móc, công nghệ và lao động.
- Quan hệ sản xuất (tiếng Nga: производственные отношения): Bao gồm các quy tắc, quyền lợi và mối quan hệ giữa các tầng lớp xã hội trong quá trình sản xuất, chẳng hạn như quan hệ giữa tư sản và công nhân.
Phương thức sản xuất theo Mác - Lênin không chỉ là một cách tổ chức sản xuất hàng hóa mà còn là một phần của cấu trúc xã hội, ảnh hưởng đến tất cả các khía cạnh của cuộc sống xã hội.
Ví dụ về phương thức sản xuất trong triết học
Ví dụ 1: Ví dụ về phương thức sản xuất trong triết học là "lao động tư bản" được đề xuất bởi Karl Marx trong chủ nghĩa Mác - Lênin.
Theo Marx, lao động tư bản là phương thức sản xuất trong xã hội tư bản, trong đó lao động trở thành một loại hàng hóa được mua và bán trên thị trường lao động. Trong hệ thống này, người lao động phải bán sự lao động của mình cho nhà tư sản (chủ sở hữu các phương tiện sản xuất) để có tiền lương, trong khi sản phẩm của lao động này sau đó được tư sản bán lại trên thị trường để thu lợi nhuận.
Phương thức sản xuất này tạo ra một mối quan hệ mâu thuẫn giữa các tầng lớp xã hội, nơi người lao động bị cưỡng ép để làm việc trong điều kiện mất quyền tự do và thường không được hưởng công bằng trong quá trình sản xuất. Marx nhấn mạnh rằng mô hình lao động tư bản tạo ra sự bất công và mất cân đối trong xã hội, khiến cho tầng lớp lao động phải chịu nhiều khó khăn trong khi tầng lớp tư sản nhận được lợi ích lớn.
Đồng thời, Marx cũng nhấn mạnh rằng phương thức sản xuất này là không bền vững, bởi vì nó dẫn đến sự tập trung ngày càng lớn của vốn và quyền lực trong tay một số ít tư sản, trong khi đó, tầng lớp lao động trở nên ngày càng nghèo đói và mất quyền lợi. Theo Marx, mô hình lao động tư bản sẽ dẫn đến sự suy thoái và sụp đổ của xã hội tư bản, và cuối cùng là sự phát triển của xã hội cộng sản.
Ví dụ 2: Ví dụ về phương thức sản xuất trong triết học Mác - Lênin là "sản xuất tư bản" Đây là một khái niệm quan trọng được Mác và Lênin sử dụng để mô tả cách tổ chức và hoạt động của hệ thống kinh tế tư bản.
Sản xuất tư bản đặc trưng bởi việc sở hữu các phương tiện sản xuất (như nhà máy, máy móc, nguyên vật liệu) bởi một tầng lớp tư sản và việc sử dụng lao động thuê ngoài để thực hiện công việc sản xuất. Trong hệ thống sản xuất tư bản, lợi nhuận được tạo ra thông qua việc khai thác lao động và tăng cường giá trị hàng hóa.
Ví dụ cụ thể về sản xuất tư bản có thể là hệ thống nhà máy trong xã hội tư bản, nơi mà những nhà máy và doanh nghiệp làm việc dưới sự quản lý và kiểm soát của các tư sản. Công nhân làm việc cho các chủ sở hữu của doanh nghiệp và nhận một phần lương trong khi một phần lợi nhuận được giữ lại bởi các tư sản.
Qua việc phân tích về sản xuất tư bản, Mác và Lênin nhấn mạnh vào sự chia lớp và mâu thuẫn trong xã hội tư bản, đồng thời khẳng định rằng để loại bỏ sự áp bức và bất công, cần phải thay đổi cơ sở kinh tế và xã hội từ sản xuất tư bản sang sản xuất cộng đồng.
Ví dụ 3: Ví dụ về phương thức sản xuất trong triết học Mác - Lênin là "sản xuất công nghiệp trong xã hội tư bản."
Trong mô hình này, các phương tiện sản xuất như nhà máy, máy móc và nguyên vật liệu sản xuất được tư sản sở hữu và kiểm soát. Công nhân, là lực lượng lao động chủ yếu, làm việc tại các nhà máy và nhà xưởng dưới sự quản lý của tư sản. Họ sử dụng lao động của công nhân để sản xuất hàng hóa hoặc dịch vụ với mục tiêu tạo ra lợi nhuận.
Trong quá trình sản xuất này, công nhân không có quyền sở hữu các phương tiện sản xuất và không tham gia vào quyết định quản lý hoặc phân phối lợi nhuận. Họ chỉ nhận được một phần nhỏ của giá trị mà họ tạo ra dưới dạng lương, trong khi lợi nhuận chủ yếu được thu được bởi tư sản.
Ví dụ cụ thể về mô hình sản xuất công nghiệp trong xã hội tư bản có thể là các nhà máy sản xuất ô tô. Trong các nhà máy này, công nhân làm việc dưới sự quản lý của các nhà máy chủ và sử dụng máy móc và dây chuyền sản xuất để lắp ráp và sản xuất các chiếc ô tô. Trong khi tư sản sở hữu và kiểm soát các nhà máy và đầu tư vào sản xuất, công nhân chỉ nhận được một phần nhỏ của giá trị sản phẩm dưới dạng lương.
Ví dụ này minh họa cách mà phương thức sản xuất trong triết học Mác - Lênin, cụ thể là sản xuất công nghiệp trong xã hội tư bản, thể hiện mối quan hệ mâu thuẫn giữa tư sản và công nhân, với tư sản sở hữu và kiểm soát các phương tiện sản xuất và công nhân bị phụ thuộc vào lao động thuê nước ngoài để kiếm sống.