- Văn bản quy phạm pháp luật: Là các tài liệu được ban hành bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhằm quy định, hướng dẫn và điều chỉnh việc thực hiện các quy định của luật hoặc các vấn đề pháp luật cụ thể. Đây là những văn bản có tính chất pháp lý và có hiệu lực rộng rãi trong xã hội, bắt buộc các cá nhân, tổ chức và cơ quan nhà nước phải tuân thủ. Ở Việt Nam, VBQPPL là nguồn luật cơ bản nhất, tiếp đó là tập quán pháp và tiền lệ pháp.
- Án lệ (Precedent): Trong các hệ thống pháp luật dựa trên Common Law, án lệ là các quyết định của các tòa án trong quá khứ đối với các vụ án tương tự, được coi là tiêu chuẩn pháp lý mà các tòa án sau này có thể tham khảo và áp dụng. Ở Việt Nam, tiền lệ pháp là hình thức pháp luật vừa mới thừa nhận với 70 án lệ đã được Chánh án Tòa án nhân dân tối cao công bố (tính đến ngày 10/4/2024).
- Tư pháp (Jurisprudence): Là quá trình diễn giải và áp dụng luật bằng cách sử dụng các nguyên tắc pháp lý và quyết định tòa án trước đó để giải quyết các vấn đề pháp lý.
- Phong tục và tập quán (Custom and Tradition): Là các quy tắc và thói quen pháp lý không được viết ra mà phát sinh từ hành động và thực tiễn trong cộng đồng, có thể có ảnh hưởng đến các quyết định pháp lý. Ở Việt Nam, tập quán pháp hiện nay chỉ được xem là nguồn bổ sung trong trường hợp pháp luật không có quy định.
- Học thuyết pháp lý (Jurisprudence): Bao gồm các tài liệu và quan điểm của các nhà pháp lý và học giả về việc diễn giải và áp dụng luật, có thể làm nền tảng cho việc xây dựng và thay đổi luật.
Ví dụ về nguồn của pháp luật
Dưới đây là một số ví dụ về nguồn của pháp luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam:
1. Văn bản quy phạm pháp luật
- Hiến pháp: Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là nguồn luật cơ bản và cao nhất của đất nước.
- Luật: Ví dụ, Luật Lao động, Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Đất đai, Luật An ninh mạng là những ví dụ về các văn bản luật được Quốc hội Việt Nam ban hành.
- Nghị định: Ví dụ, Nghị định số 100/2019/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý, sử dụng và bảo vệ tài nguyên nước là một trong số các văn bản quy định cụ thể hóa các quy định của luật về tài nguyên nước.
- Quyết định: Ví dụ, Quyết định số 123/2019/QĐ-CTN của Chủ tịch nước về việc phê chuẩn Chiến lược phát triển ngành Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đến năm 2025, có tầm quan trọng trong việc hướng dẫn phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ của đất nước.
- Thông tư: Ví dụ, Thông tư số 15/2020/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc quy định các điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục mầm non là một trong những văn bản hướng dẫn thực hiện các quy định pháp luật của lĩnh vực giáo dục mầm non.
- ..vv...
Luật tục M’nông quy định hành vi của người đốt rẫy, để cháy sang rẫy của người khác là có lỗi vô ý, phải bồi thường: “rẫy cháy không sạch phải dọn; chòi bị cháy phải đền; không được đòi quá đáng; không được bắt đền to”. Hoặc: “Nuôi lợn cố tình thả rông; nuôi trâu cố tình thả rông; nuôi voi cố tình thả hoang, chúng ăn rẫy phải chịu, phá chòi phải đền. Lợn, trâu, voi làm sai, chủ phải đền.”
3. Tiền lệ pháp (án lệ): Án lệ số 25/2018/AL được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua ngày 17 tháng 10 năm 2018 và được công bố theo Quyết định số 269/QĐ-CA ngày 06 tháng 11 năm 2018 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
Những nội dung liên quan: